نیازهای تغذیه ای در سنین مهدکودک

اگر کودک شما ساعات روز در مهد کودک نگهداری می شود به این نکات تغذیه ای دقت کنید

تغذیه در مهد کودک از اهمیت خاصی برخوردار است. در کودکان سنین مهد کودک، سرعت رشد جسمانی آهسته و مداوم بوده به طوری که به آن، دوره پنهان و خاموش رشد گفته میشود. در این سنین، در کودکان تغییراتی از نظر ارتقای مهارتهای عصبی، عضلانی و رشد مهارتهای شناختی احساسی، عاطفی و اجتماعی به وجود می آید به سبب همین یکنواختی و کندی رشد جسمی، در بسیاری از کودکان تغییراتی در وضعیت اشتها و دریافت غذایی ایجاد می شود، که برای والدین نگران کننده بوده و باعث ایجاد تنش هایی بین آنها با فرزندانشان در زمینه غذا خوردن میگردد . همچنین توجه به این نکته ضروری است که چون استخوان ها، ماهیچه و خون کودک همواره در حال رشد و تکامل است نیاز آنها به مواد مغذی نسبت به اندازه بدنشان بیشتر از بزرگسالان است. بنابراین اگر اشتهای آنها برای مدت طولانی کم باشد، از غذاهای محدودی استفاده کنند و یا رژیم های فقیر از مواد مغذی مصرف کنند، در معرض خطر ایجاد سوتغذیه قرار می گیرند.

والدین باید بدانند که نباید از کودکانشان انتظار داشته باشند که به اندازه یک نوزاد غذا بخورند و یا به اندازه یک فرد بزرگسال اشتها داشته باشد. به علاوه اشتهای یک کودک به میزان فعالیت و تحرک بدنی او نیز بستگی دارد.

همچنین هم گام با رشد شخصیت و حس استقلال طلبی، علائق و انتخابهای غذایی کودکان نیز دستخوش تغییر شده و به غیر از خانواده، تحت تأثیر محیط مهد کودک، دوستان و همسالان آنها نیز قرار میگیرد.

به یاد داشته باشید که بسیاری از عادات تغذیه ای زندگی تا 6 سالگی شکل میگیرد. به نظر “تارا اوسترو”، متخصص ارشد تغذیه در نیویورک، والدین باید کوشش کنند آنچه را که از نظر تغذیه و فعالیتهای روزمره برای فرزند خود در طول زندگی ضروری میدانند در این سنین خود اجرا کنند تا کودکشان شاهد انجام آنها باشد. دکتر نیرالس استاد طب اطفال در هوستون میگوید: تعلیم براساس الگو در این سن بسیار مهم است و اثرش بیش از آن است که والدین بخواهند به اصرار، کودک را وادار به خوردن غذاهای مناسب یا نوشیدن شیر کنند. والدین خود باید این مواد را در حضور کودکان با اشتیاق مصرف کنند.

از آنجایی که کودکان آسیب پذیرتر از بزرگسالان هستند، کمبودها و اختلالات تغذیه ای میتواند موجب کاهش قدرت آنان شده و بر میزان یادگیری و حافظه آنها تأثیر منفی بگذارد. پس نظر به این که تأمین سلامت کودکان به معنای سرمایه گذاری در جهت تأمین سلامت جامعه در آینده است، توجه به تغذیه صحیح و کافی آنها نیز حائز اهمیت است.

رفتار غذا خوردن

بسیاری از الگوهای رفتاری بزرگسالان و عادات غذایی آن ها، در سنین کودکی شکل می گیرد و در سنین بزرگسالی کمتر قابل تغییر است. با توجه به این که کیفیت و کمیت الگوی غذایی نقش بسزایی را در سلامت و یا بروز بیماری های مختلف ایفا می کند، پس توجه به چگونگی شکل گیری عادات و الگوی مصرف غذایی کودکان، می تواند حائز اهمیت باشد.

در سنین قبل از مهدکودک علایق غذایی کودکان منحصراً تحت تاثیر محیط خانواده است؛ ولی به محض ورود به مهد کودک، کودکان از محیط خانه دور شده و ساعاتی از روز را در مهدکودک و جدا از خانواده در کنار همسالان سپری می کنند، بنابراین عادات و انتخاب های غذایی آن ها کم کم تغییر کرده و تحت تاثیر محیط و شرایط جدید قرار می گیرد. در این سنین اعضای خانواده نقش مهمی در تعیین نگرش بچه ها در انتخاب غذاها دارند. والدین باید سعی کنند افراد خانواده با هم و در یک زمان غذا بخورند، زیرا این عمل نقش مثبتی در کیفیت غذا خوردن کودک دارد.

انتخاب نوع غذا و مهارت خوردن با وضعیت جسمی و روحی کودک در ارتباط هستند. ذائقه و طعم هایی که کودک به آنها عادت دارد، نتیجه ی یک سری الگوهای رفتاری و مصرفی خانواده است که بر انتخاب کودک تاثیر مستقیم دارد و می تواند سلامت جسمی و روحی او را تحت تاثیر قرار دهد. به طور مثال اگر غذاهای طبخ شده در خانواده روغن زیادی داشته باشند، کودک همیشه تمایل بیشتری به مصرف و انتخاب این گونه مواد غذایی خواهد داشت.

فشار همکلاسی ها برای خوردن برخی موادغذایی و تنقلات در این سنین خیلی زیاد است. اجازه بدهید که فرزندانتان هر از چند گاهی از این موادغذایی استفاده کنند، در میهمانی ها، مناسبات  خاص و همراه با خانواده. بهتر است میزان پولی که به بچه ها می دهید را محدود کنید. یک بسته چیپس یا پفک هر از چند وقت یکبار آسیبی به کودکتان نخواهد رساند، اما اگر بچه ها عادت به خوردن این مواد کنند با مشکل مواجه می شوند.

نیازهای تغذیه ای در سنین مهدکودک

• انرژی: در دوران مهدکودک رشد کودکان بصورت نسبتا یکنواخت ادامه دارد و سال های آخر مهدکودک مقارن با شروع جهش رشد به ویژه در دختران است. بنابراین، تامین انرژی مورد نیاز در این سال ها بسیار ضروری است. میزان انرژی مورد نیاز کودکان مهدکودک، به دلیل تفاوت در اندازه بدن، میزان تحرک و سرعت رشد آنها متفاوت است و هر چه میزان تحرک و فعالیت بدنی دانش آموز بیشتر باشد طبعا به انرژی بیشتری نیاز دارد.
• پروتئین: پروتئین برای نگهداری، ترمیم و ساخت بافت ها و سنتز سلول ها مورد نیاز است. ترکیبی از پروتئین حیوانی وگیاهی به شرطی که انرژی دریافتی کودک کافی باشد می تواند نیاز بدن را برای رشد تامین نماید. توصیه می شود پروتئین حیوانی (شیر، گوشت، تخم مرغ) که پروتئین با کیفیت خوب محسوب می شود و اسیدهای آمینه ضروری را برای رشد سلول ها تامین می کنند در برنامه غذایی روزانه کودکان سنین مهدکودک گنجانیده شود. در صورتی که میان وعده از نان سبوس دار و تخم مرغ، ساندویچ مرغ، کتلت، انواع کوکوها (سیب زمینی، سبزی) شیر و کیک با آرد کامل گندم به عنوان میان وعده مصرف شود بخشی از پروتئین مورد نیاز کودکان این سنین تامین می شود.
• کربوهیدرات و چربی :کربوهیدرات ها که عمدتاً در نان سبوس دار و غلات سبوس دار وجود دارند و هم چنین چربی ها منابع تولید کننده انرژی هستند .در صورتی که انرژی مورد نیاز از این منابع تامین نشود، پروتئین مصرفی که باید صرف رشد و ترمیم بافتهای بدن شود، به مصرف تولید انرژی میرسد .البته تمامی مواد مغذی به خصوص چربیها باید در حد اعتدال مصرف شوند. دانش امروز نشان داده است که بسیاری از بیماریهای دوران بزرگسالی مانند بیماریهای قلبی- عروقی، افزایش فشارخون ، بعضی از سرطانها، افزایش چربی خون و دیابت به نحوه تغذیه مرتبط است و چون عادات غذایی از دوران کودکی شکل میگیرد بنابراین اصلاح عادات غذایی این دوران میتواند از بروز این بیماریها در بزرگسالی پیشگیری کند. زمانی که به علت کمبود دریافت انرژی منابع پروتئینی صرف تولید انرژی میشوند، از وظیفه اصلی خود که رشد سلول و ترمیم بافتها هستند باز میمانند و نهایتاً رشد کودک مختل میشود .برای تامین انرژی مورد نیاز کودکان سنین مهدکودک باید از گروه نان و غلات مانند نان سبوس دار و برنج سبوس دار و ماکارونی با آرد کامل گندم در برنامه غذایی روزانه آنان گنجانیده شود. مصرف بیسکویت، کیک، کلوچه که با آرد کامل تهیه شده است و شیرینی هایی از این قبیل که معمولا به عنوان میان وعده مصرف میشوند بخشی از انرژی مورد نیاز کودک را تامین میکنند. چربی ها مانند روغن، کره ،خامه و سرشیر نیز در کودکان مهدکودک منبع تامین انرژی هستند و باید در برنامه غذایی روزانه در حد متعادل گنجانیده شوند. علاوه بر این بدن کودکان به پروتئین، ویتامینها و املاح و به خصوص ویتامین A،ویتامین D ، ید و آهن و کلسیم نیاز دارد. در دوران بلوغ نیاز به عنصر روی به دلیل افزایش سرعت رشد بدن بیشتر میشود.
• ویتامین D: این ویتامین در جذب و متابولیسم کلسیم نقش حیاتی دارد. با توجه به اینکه دانش آموزان در سنین رشد هستند کمبود ویتامین D بعلت اختلال در جذب کلسیم می تواند رشد استخوانی آن ها را مختل کند. مهمترین منبع تامین ویتامین D نور مستقیم خورشید است. بنابراین کودکانی که کمتر از نور مستقیم آفتاب استفاده می کنند با کمبود ویتامین D مواجه شده و بدنبال آن کمبود کلسیم در آنها بروز می کند. تشویق دانش آموزان به ورزش و بازی در فضای باز و استفاده از نور خورشید موجب می شود ویتامین D مورد نیاز در بدن آنها سنتز شده و در نتیجه از اختلالات ناشی از کمبود کلسیم جلوگیری شود.
• ید :ید ماده اصلی در ساختمان هورمونهای تیروئیدی است که تنظیم متابولیسم بدن را به عهده دارند. نیاز به ید در دوران رشد یعنی کودکی ، سنین مهدکودک و بلوغ حیاتی است. حتی کمبود ید خفیف میتواند موجب کاهش بهره هوشی و قدرت یادگیری کودکان بشود. بهترین راه پیشگیری از کمبود ید، مصرف نمک غنی شده با ید است.
• آهن: کودکان به علت رشد سریع همراه با افزایش هموگلوبین و میزان کل آهن بدن، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به کم خونی ناشی از کمبود آهن قرار دارند. توانایی یادگیری در کودکان مبتلا به کمبود آهن کاهش می یابد و کم خونی سبب کاهش توانایی این کودکان می شود، چرا که اکسیژن کم تری به سلول ها می رسد. پیشگیری از کم خونی ناشی از کمبود آهن در کودکان باید در مصرف کافی مواد غذایی آهن دار متمرکز شود. نیاز به آهن در دوران رشد افزایش می یابد. آهن مورد نیاز روزانه در یک کودک 10 ساله برای تامین ذخایر و متابولیسم بدن به اندازه نیاز یک مرد بالغ است. بهترین نوع آهن قابل جذب در گوشت ها (قرمز، سفید) وجود دارد. در صورتیکه منبع آهن دریافتی روزانه از حبوبات، غلات، سبزی ها، تخم مرغ باشد باید به دریافت کافی ویتامین C به عنوان افزایش دهنده جذب آهن توجه شود. انواع میوه های تازه بخصوص مرکبات، سبزی های تازه مثل سبزی خوردن، فلفل سبز دلمه ای، کلم و گل کلم منابع ویتامین C می باشند در نتیجه مصرف سالاد به همراه غذا و مصرف میوه یا آب میوه پس از غذا جذب آهن غذا را افزایش می دهد. مصرف چای بعد از غذا، از میزان جذب آهن می کاهد. بهتر است چای از حدود نیم ساعت قبل از غذا تا دو ساعت بعد از غذا مصرف نشود.
• کلسیم: کلسیم علاوه بر تاثیر مستقیم بر استحکام دندانها و استخوانها برای رشد استخوانهای جدید نیز ضروری است. دریافت کافی کلسیم از برنامه غذایی روزانه در سنین مهدکودک و بلوغ برای حفظ تراکم طبیعی استخوانها و جلوگیری از پوکی استخوان در بزرگسالی حائز اهمیت است. مهمترین منبع تامین کلسیم شیر و فرآورده های آن می باشد. بنابراین، کودکان و دانش آموزانی که از این گروه به مقدار کافی استفاده نمی کنند در معرض خطر کمبود کلسیم قرار دارند. به خصوص اگر وجود عادات بد غذایی از جمله نوشیدن نوشابه های گازدار نیز به آن افزوده شود. نوشابه های گاز دار به دلیل وجود فسفر زیاد در جذب کلسیم اختلال ایجاد می کنند.
• گروه نان و غلات: این گروه شامل مواد غذایی نشاسته ای مثل انواع نان و برنج سبوس دار، ماکارونی، رشته و بیسکویت ساده تهیه شده با آرد کامل گندم بوده که به عنوان بهترین منبع تأمین انرژی جهت رشد و فعالیت روزانه کودکان شناخته میشوند. میزان نیاز روزانه کودکان مهد کودک به اجزای این گروه 3 تا 4 واحد می باشد.

گروه شیر و فرآورده های آن: اجزای این گروه میتوانند به میزان کافی کلسیم، فسفر و پروتئین حیوانی با کیفیت خوب را جهت رشد و استحکام استخوانهای کودکان تأمین کنند.

گروه گوشت: این گروه از مواد غذایی مثل انواع گوشتها (گوشت قرمز، مرغ و ماهی)، تخم مرغ وانواع حبوبات مثل نخود، لوبیا، عدس تشکیل شده است. میزان نیاز کوکان مهدکودکی به گروه گوشت 2 تا 3 واحد در روز است. اجزای این گروه به ویژه انواع گوشت و تخم مرغ، حاوی پروتئین حیوانی، آن هم با ارزش بیولوژیکی بالاست که میتوانند به خوبی نیاز کودکان را جهت رشد و ساخت سلولهای بدن تأمین کنند. حبوبات و مغزها نیز حاوی پروتئین گیاهی با کیفیت خوب هستند و در صورتی که در کنار یک پروتئین گیاهی دیگر مثل نان و برنج سبوس دار و یا کمی از پروتئین حیوانی دیگر مثل ماست و پنیر و … استفاده شوند الگوی اسیدهای آمینه آنها کامل شده و در بدن به خوبی به مصرف میرسند.

گروه میوه ها و سبزیها: کودکان مهد به 4 تا 5 واحد از انواع میوه ها و سبزی ها در برنامه غذایی روزانه خود احتیاج دارند. اجزای این گروه شامل انواع میوه های تازه، آب میوه های طبیعی، میوه های خشک (کشمش، برگه ها، انجیر خشک، توت خشک) و انواع سبزی های برگی سبز تیره و زرد رنگ مثل اسفناج، جعفری، هویچ، کدو، گوجه فرنگی است .میوه ها و سبزیها حاوی انرژی کمی بوده ولی میزان قابل توجهی از انواع ویتامین های A, C و اسید فولیک، برخی از انواع املاح معدنی مثل منیزیم و فیبر غذایی را برای کودکان تأمین میکنند و از این جهت میتوانند به عنوان یک میان وعده مناسب و یا همراه غذای اصلی به صورت خام مثل سالاد یا پخته در غذا به خصوص برای کودکان دچار اضافه وزن و چاقی استفاده شوند.

ویتامین Aدر بالا بردن مقاومت کودک در برابر بیماری ها و عفونت، سلامت پوست و بافت پوششی و حفظ توانایی دید چشم در تاریری و ویتامین Cدر سلامت لثه ها و ترمیم زخمها نقش مؤثر دارند.